Hoe herken ik een zieke kip?

Kippen zijn meesters in het verbergen van zwakte. In de natuur betekent zichtbare ziekte namelijk: prooi voor roofdieren. Dit overlevingsmechanisme zit nog steeds diep verankerd, ook bij jouw hobbykippen. Pas als een kip écht ziek is, laat ze het merken. Dan is ingrijpen cruciaal.

Onderzoek toont aan dat kippen hun gedrag tot 70% normaal houden, zelfs bij aanzienlijke gezondheidsproblemen. Daarom is dagelijkse observatie zo belangrijk. Ken je kippen goed, dan vallen kleine veranderingen meteen op.

De dagelijkse gezondheidscheck in 5 minuten

Begin elke dag met een snelle controle. Loop rustig langs het hok en observeer:

• Zijn alle kippen actief en alert?
• Eten en drinken ze normaal?
• Zien de ontlastingen er gezond uit?
• Zijn er opvallende geluiden zoals rochelen of niezen?
• Loopt iedereen normaal, zonder kreupelheid?

Deze routine kost maar enkele minuten, maar voorkomt grote problemen. Maak er een gewoonte van, net als het verschonen van water en voer.

Ademhalingsproblemen bij kippen kunnen snel ernstiger worden dan een gewone verkoudheid. Let op rochelen, niezen en open bek ademhaling, dit zijn vaak eerste tekenen van een infectie die snel kan verspreiden.

Ademhalingsproblemen: meer dan alleen een verkoudheid

Rochelen, niezen, neusafscheiding en open bek ademhaling zijn alarmsignalen. Luchtweginfecties verspreiden zich razendsnel in een kippenhok. Infectieuze bronchitis en mycoplasma zijn bekende boosdoeners.

Wat doe je direct? Isoleer de zieke kip meteen in een quarantaine-opvang. Houd de temperatuur rond 20-22 graden en zorg voor goede ventilatie zonder tocht. Raadpleeg snel een dierenarts, respiratoire infecties verergeren snel.

Diarree en afwijkende mest: het interne alarmsysteem

Gezonde kippenmest is stevig met een wit kapje (uraat). Afwijkingen vertellen veel:

• Waterige, groene mest: mogelijke darminfectie of coccidiose
• Bloederige mest: acute coccidiose of worminfectie
• Gele, schuimende mest: leverprobleem of galblaasontsteking
• Witte, plakkerige mest: urinezuur aandoening

Coccidiose komt vooral voor bij jonge kippen en kuikens. Deze parasitaire darmziekte veroorzaakt ernstige diarree en bloedarmoede.

Kaalheid en verenpikken: gedrag of ziekte?

Kale plekken ontstaan door verschillende oorzaken. Verenpikken door stress of verveling zie je vooral op de rug en staart. Maar ook bloedluis veroorzaakt veerverlies, net als schurftmijt.

Controleer de huid onder de veren. Rode, geïrriteerde huid met korsten wijst op parasieten. Kleine rode of grijze mijten bij de cloaca zijn vaak bloedluizen. Deze nachtelijke bloedzuigers verzwakken kippen enorm.

Kreupelheid en loopproblemen

Hinken of niet willen lopen kan meerder oorzaken hebben:

• Bumblefoot: ontstoken voetzool met zwelling
• Gewrichtsproblemen door overgewicht
• Botbreuken na val of aanvaring
• Marek's ziekte: virale aandoening met verlamming

Til de kip voorzichtig op en inspecteer beide poten. Warmte, zwelling of pus wijzen op infectie. Bumblefoot behandel je met warme kompressen en desinfecterende zalf, maar ernstige gevallen vragen om antibiotica.

Kippen zijn gewoontedieren. Afwijkend gedrag betekent vaak onwel zijn:

• Afzondering van de groep
• Opgezette veren en ineengedoken houding
• Gesloten ogen overdag
• Geen interesse in voer of lekkernijen
• Verminderde eiproductie

Een kip die op de grond blijft zitten terwijl anderen scharrelen, heeft pijn of koorts. Normale lichaamstemperatuur bij kippen ligt tussen 40,5-42 graden Celsius. Koorts merk je aan warmte en lethargie.

Eerste hulp: wat kun je zelf doen?

De ziekenboeg inrichten

Elke kippenhouder heeft een isolatieruimte nodig. Een grote hondenbench of konijnenkooi volstaat. Voorzieningen:

• Warmtelamp of verwarmingsplaat (25-28 graden)
• Vers water met vitamine 
• Gemakkelijk verteerbaar voer
• Zacht strooisel
• Rust en weinig prikkels

Verzwakte kippen hebben extra zorg nodig. Geef vitaminesupplementen via het drinkwater. B-vitamines en vitamine E ondersteunen het herstel. Probiotica helpen de darmflora herstellen na antibioticakuren.

Houd de kip warm, onderkoeling verzwakt het immuunsysteem verder. Controleer meerdere keren per dag of ze drinkt. Dehydratie is levensbedreigend.

Preventie: de beste medicijn

Voorkomen is altijd beter dan genezen. Deze maatregelen houden je koppel gezond:

• Hygiënisch hokbeheer met wekelijkse schoonmaak
• Bloedluiscontrole en preventieve behandeling
• Gevarieerd, kwalitatief voer met alle benodigde voedingsstoffen
• Schoon drinkwater dat dagelijks ververst wordt
• Voldoende ruimte per kip (minimaal 1m² binnen, 4m² buiten)
• Stressreductie door stabiele groepssamenstelling

Nieuwe aanwinsten introduceer je nooit direct bij je bestaande koppel. Houd ze minimaal 2 weken apart. Observeer dagelijks op ziekteverschijnselen. Verborgen infecties zoals mycoplasma kunnen anders je hele koppel besmetten.

Sommige situaties vragen om professionele hulp. Wacht niet te lang bij:

• Ernstige ademhalingsproblemen met open bek
• Bloederige diarree
• Plotselinge verlamming
• Zwellingen of bulten
• Geen verbetering na 48 uur thuiszorg
• Meerdere kippen tegelijk ziek

Een kippenspecialist herkent zeldzame ziekten die jij misschien over het hoofd ziet. Investeer in tijdige veterinaire zorg, het redt kippenleven.

Begin morgen met je dagelijkse 5-minuten check. Ken je kippen, vertrouw op je intuïtie en grijp in bij twijfel. Welk ziekteverschijnsel heb jij het vaakst bij jouw kippen opgemerkt? Deel je ervaring en help andere kippenhouders!